AKP hükümeti döneminde Türkiye, işçi hakları için karnesi en kötü olan ülkeler arasına yerleşirken bu durum uzun çalışma saatleri, düşük ücretler ve kötü çalışma koşullarının yanı sıra sendikal haklara da yansıdı.
Çalışma Bakanlığı verilerine bakıldığında Türkiye’de kayıtlı işçilerin yüzde 85’nin sendikasız çalışırken yüzlerce sendika işkolu barajı yüzünden toplu sözleşme imzalayamıyor.
AKP’nin iktidara gelmesinin ardından Ocak 2003’te 4 milyon 686 bin 618 kayıtlı işçiden 2 milyon 717 bin 326 işçinin sendika üyeliği bulunuyordu. Bir diğer değişle sendikaya üyelik oranı yüzde 58’di. Aradan geçen 20 yılda bu oran dramatik bir şekilde düşerek yüzde 15’e kadar geriledi.
ÇALIŞANLARIN EZİCİ ÇOĞUNLUĞU SENDİKASIZ
Türkiye genelinde 2 milyon 858 bin 424 memurdan 2 milyon 130 bin 644’ünün sendika üyeliği bulunuyor. Yani Türkiye’de çalışan memurların yaklaşık yüzde 75’i, diğer bir değişle her 4 memurdan 3’ü sendikalı.
Ancak özel sektöre gelindiğinde bu oran büyük bir değişim gösteriyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın temmuz ayında yayınladığı verilere göre, Türkiye’de 16 milyon 413 bin 359 işçiden yalnızca 2 milyon 421 bin 940’nın sendika üyeliği bulunuyor.
Bu da ülkede kayıtlı işçilerin yüzde 85’nin sendikasız olduğu anlamına geliyor. Kayıtsız ve sigortasız işçilerle birlikte ele alındığında bu rakamların daha da vahim olduğu düşünülüyor.
168 SENDİKANIN HİÇBİR YETKİSİ YOK
Türkiye’de 20 iş kolunda toplam 227 sendika bulunuyor. Ancak yüzde 1’lik işkolu barajını geçebilen sendika sayısı yalnızca 59. Ülkede faaliyet gösteren 168 sendika ise işkolu barajının altında.
Bu verilere bakıldığında sadece bu 59 sendikaya üye işçilerin toplu iş sözleşmesi yapabilme hakkı bulunuyor. Barajı geçen sendikalara üye işçi sayısı 2 milyon 319 bin 483 olurken 102 bin 457 işçinin sendikalı olmalarına rağmen toplu iş sözleşmesi yapma hakkı bulunmuyor.
Öte yandan İş Kanunu’ndaki diğer prosedürlerle birlikte toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçi sayısı daha da düşüyor. DİSK-AR’ın geçtiğimiz yıl yayınladığı bir rapora göre toplu iş sözleşmesi kapsamındaki işçi oranı yüzde 10 civarında.
20 YILDA 20 GREV ERTELENDİ
Öte yandan AKP döneminde toplamda 20 grev milli güvenlik gerekçesi ile yasaklandı. Son olarak Ocak 2023’te Kocaeli’de metal sektöründe engellenen grevle birlikte 20 yılda 20 grev engellenmiş oldu.
Bu yasakla birlikte AKP yönetiminde geçen 20 yılda yaklaşık 195 bin işçinin grev hakkı elinden alındı. AKP döneminde en çok grev yasağı metal sektöründe gerçekleşirken grevi en çok yasaklanan sendika ise Birleşik Metal İş oldu.
‘SENDİKAL HAKLAR BASKILANIYOR’
167 ülkedeki sendikaları temsil eden Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu, 2023’te çalışanlar için en kötü 10 ülkeyi, Bangladeş, Belarus, Ekvador, Mısır, Eswatini, Guatemala, Myanmar, Tunus, Filipinler ve Türkiye olarak sıralamıştı.
Raporda ayrıca Türkiye’de grevlerin bastırıldığı, sendikacıların tutuklandığı ve sendikal faaliyetlerin engellendiği belirtilen raporda çeşitli şirketlerde işçilerin sendikal faaliyet yüzünden işten atıldığı belirtilmişti.
Aynı şekilde Türkiye, çalışanları sendika kurma veya sendikaya katılma hakkından mahrum bırakan ülkeler arasında yer aldı. Türkiye; Burundi, Haiti, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile birlikte çalışanları sendikal temsilden mahrum bırakan ülkeler arasında sıralandı.
Türkiye ayrıca Myanmar, Hong Kong, Dominik Cumhuriyeti, Hindistan gibi ülkelerle birlikte önde gelen sendika liderlerini hedef alan ve cezai yaptırımlar uygulayan ülkeler arasında sayıldı.
